ލަވަކިޔުންތެރިޔާ މަރުހޫމް އަބްދުﷲ ހަސަން ވިދާލުވެފައި އޮންނަ ލަވަ "ގަސް ރުކުން މަލަ ފެވޭ ރީތިމީ، ގައިމު ހިތްހަމަ ޖެހޭ ޖައްވު މީ، ހޫނު އަވި ދޭ ރާއްޖެ މީ، އޯ ވަޒަނެ މީ ލޯބި..." ލަވައިން ރާއްޖޭގެ މަލަމަތިން ވިހުރުވެމުން ދާ އަމާންކަމުގެ ރޯޅި ކިތަންމެހާވެސް ރީތިކޮށް ސިފަވެގެން ދެއެވެ.
ރާއްޖޭގައި އޮތް ހަމަޖެހުމާއި، މިނިވަންކަމާއި އިސްލާމްދީނުގެ ހިދާޔަތުގެ އަލިކަން ބަޔާން ކޮށްދެއެވެ.
އެހާމެ ސުލްހަވެރިކޮށް އޮތް ދިވެހިރާއްޖެ، ނާމާން ފަރިހަކަށް ހޭލައްވާލީ، ކުދިބޮޑު އެތައްބަޔަކު ރޮއެ ހޭރޭ އަޑަށެވެ. އެއީ ބަޑީގެ އަޑުފައްގަނޑުގެ އަޑަށެވެ.
ނޮވެމްބަރު 3، 1988 ގައި ހިނގާ ދިޔަ އެހާދިސާ އަށް މާދަމާ 36 އަހަރު ފުރިގެންދާ އިރު އަހަރެންގެ ހަނދާންތައް އެ ދުވަހަކާ ދުރަކަށް ނުދެއެވެ.
އަހަރެންގެ އުމުރުން އޭރު ވީ 10 އަހަރެވެ. ފަތިހަށް ހާގޮވަމުން ދިޔަ އިރު ގޭގެ އެންމެން ތިބީ ހޭލައެވެ. އެއްބަޔަކު ރޮނީއެވެ. އަނެއް ބަޔަކު ހާސްކަމުގައި ތިބީ ބަސް ހުއްޓިފައެވެ.
އެ ދުވަހުގެ ހާލަތު ނިޔާކޮށްފައި އޮތީވެސް ކަންބޮޑު ނުވާނެ ގޮތަކަށް ނޫނެވެ. އޭރުގެ ބަނޑޭރިގޭގެ ބަޑިގުދަނުގެ ތަޅުދަނޑި އޮތް ސިފައިންގެ އޮފިސަރަކީ، އޭރު އަހަންނަށް ހުރެވުނު ގޭގެ ވެރިފަރާތެވެ. ގޭތެރޭގައި ހާސްކަމާއި ކަންބޮޑުވުން އޮތީ، އިވެމުން ދަނީ ބަޑީގެ އަޑިކަމަށް ވެފައި ބަޑިގުދަނުގެ ތަޅދަނޑި އޮތް މީހާ އެރޭވެސް ވީ ބަނޑޭރިގޭގައި ކަމުންނެވެ.
ރާއްޖެ ސަލާމަތް ކުރަން އިންޑިއާއިން ކުރި ދަތުރު
ބަނޑޭރި ގޭގެ ވާހަކަ އާންމު އެތައް މަޒުމޫނުތަކެއްގައި ލިޔެފައި ވުމުން އެބައި ދޫކޮށްލާނަމެވެ. އެ ދުވަހުގެ އެ ހާދިސާ އަކީ 80 ވަރަކަށް ތަމަޅައިން ހަތިޔާރާއެކު ރާއްޖެ ހިފަން އެރި ނުރައްކާތެރި ހާދިސާކަން ނޮވެމްބަރު 3 ގެ ވާހަކަ ބުނީމައި އާންމު އެންމެނަށް ވެސް އެނގޭނެއެވެ.
މި މަޒުމޫނުގައި ހިމަނާލަން ގަސްދުކުރަނީ، އެ ދުވަހުގެ އެ ހާދިސާ އާ ގުޅިގެން ރާއްޖެއިން އެދުމުން ތަމަޅައިގެން ހަމަލާ ނާކާމިޔާބު ކޮށްލަން އިންޑިއާއިން އައި ފައުޖުގައި ހިމެނޭ އޭރުގެ ބްރިގޭޑިއާ ވީޕީ މަކިލް އިންޑިއާގެ ނޫހަކަށް ދެއްވާފައި ވާ އިންޓަވިއުން ބައެކެވެ.
އެ ދުވަސް ސިފަކޮށްދެއްވަމުން އޭނާ ވިދާޅުވެފައި ވަނީ، ހާދިސާ ހިނގި ދުވަހު އޭނާ ކެބިނެޓް ސެކްރެޓޭރިއެޓްގައި އޮތް މީޓިން އަކަށް ވަޑައިގަންނަވަނިކޮށް އޭރުގެ އާމީ ވައިސް ޗީފް ލެފްޓިނަންޓް ޖެނެރަލް އެސްއެފް ރޮޑްރިގޭޒް އޭނާ ގެންދެވި ކަމަށެވެ.
އޮޕަރޭޝަން ރޫމް (އަސްކަރީ ކަންކަމުގައި މަޝްވަރާ ކުރާ ތަން) އަށް ގެންދަވާ ރާއްޖެއަށް ބަޔަކު އެރި ކަމަށާއި، ރާއްޖެއަށް އަސްކަރީ ފޯސް އެއް ފޮނުވުމުގެ ވާހަކަ ރޮޑްރިގޭޒް ވިދާޅުވި ކަމަށެވެ.
"ރާއްޖޭގެ ޗާޓެއް އަހަރެމެންގެ އަތަކު ނެތް، އަތުގައި ހުރީ ނޭވަލް ޗާޓް ތަކެއް، އެ ޗާޓް ތައް މޭޒުމަތީގައި ފަތުރާލީ"
އެއާއެކު ރާއްޖެއާ ބެހޭގޮތުން ލިބެން ހުރި ހުރިހާ މައުލޫމާތެއް ކިޔާބަލައި ރާއްޖެއަށް ޕެރަބްރިގޭޑުންގެ 50 މީހުން ފޮނުވަން ނިންމި ކަމަށެވެ. ޕެރަބްރިގޭޑުންނަކީ ވައިކުޑައިގައި ފުންމާލުމުގެ ތަމްރީން ހަދައިގެން ތިބޭ މީހުން ހިމެނޭ ފައުޖެކެވެ.
އެ އޮޕްރޭޝަންގެ ޓައިމްލައިން މަލިކްގެ ދުލުން
10:30 ހެނދުނު: އާމީންގެ ޗީފުންނާއި ވައިސް ޗީފުން އަދި ސެކްރެޓަރީންނާއި އިންޓެލިޖެންސް ޗީފުންގެ އިތުރުން އެވަގުތު ރާއްޖެއަށް ކަނޑައަޅާފައި ހުންނެވި ހައިކޮމިޝަރަރު އޮޕަރޭޝަން ރޫމަށް ވަޑައިގަތެވެ. ހައިކޮމިޝަނަރު އެވަގުތު ހުންނެވީ ޗުއްޓީއެއްގައި ދިއްލީގައެވެ. އެ ބޭފުޅުންނާއެކު އެ ވަގުތު އޮޕަރޭޝަން ރޫމް ތައްޔާރުވަމުން ދިޔައީ ކެބިނެޓްގެ ކުއްލި ބައްދަލުވުމަކަށެވެ.
11:00 ޖެހުމާއެކު އޭރުގެ ބޮޑުވަޒީރު ރަޖޫވް ގާނދީ ވަޑައިގެންނެވި ކަމަށާއި އެއާއެކު ފެށިގެން 2 ގަޑިއިރަށް ކުރިއަށް ދިޔަ ކެބިނެޓް މީޓިންގައި، ރާއްޖޭގެ ހާލަތާއި ރާއްޖެއަށް އަރާނަމަ ކަންކުރާނެ ގޮތާއި، ސަރަހައްދީ ސިޔާސަތުތަކާއި ދެން ކަންވެދާނެ ހުރިހާ ގޮތްތަކަކަށް މަޝްވަރާ ކުރި ކަމަށެވެ.
އިންޑިއާ ފިޔަވައި އެހެން އެއްވެސް ގައުމަކުން އެވަގުތު ރާއްޖެއަށް އެހީވާން ދެކޮޅު ހެދި ކަމަށާއި އެހެން ކަމުން، ބޮޑުވަޒީރު ނިންމެވީ އާގަރާއިން ޕެރަބްރިގޭޑްގެ ސިފައިން ބާރަށް ދުވާ އައިއެލް-76 މަރުކާގެ މަތިންދާ ބޯޓެއްގައި ރާއްޖެއަށް ގެންދަން ކަމަށެވެ. އަދި އެ ބޯޓަށް ހުޅުލޭ ވައިގެ ބަނދަރަށް ނުޖެއްސިއްޖެ ނަމަ އަނބުރާ ކެރެލާގެ ޓްރިވެންޑަރަމަށް ދާން ނިންމި ކަމަށާއި އެތަނުން އޭއެން-32 މަރުކާގެ ކުޑަ ބޯޓެއްގައި ރާއްޖެ އައިސް ވައިކުޑައިގައި ފުންމާލަން ނިންމި ކަމަށެވެ.
1:00 އާމީ އަދި އެއާފޯސްގެ ވައިސް ޗީފްގެ އޯޑަރަށް އެ ގްރޫޕްގެ ކެޕްޓަން އަޝޯކް ގޮއެލް އާއި މަލިކް އާގަރާއަށް ވަޑައިގަތެވެ. އަދި ރާއްޖެ އަންނަ ފޯސް އާއެކު ވަޑައިގަތުމަށް ތައްޔާރުވެ ވަޑައިގަތެވެ. އެއްވެސް ކަމެއް ގޯސްވެ ނުވަތަ ހާލަތު ބަދަލުވެއްޖެ ނަމަ އިންޑިއާގެ ވައިގެ ސަރަހައްދުން ވީއްލުމުގެ ކުރިން އާގަރާއަށް ގުޅުމަށް ވެސް ނިންމިއެވެ.
5:45 ހަވީރު: 50 ޕެރަބްރިގޭޑުންނާއެކު 3000 ކިލޯމީޓަރުގެ ދަތުރަކަށް ބޯޓު ނައްޓާލިއެވެ. ބްރިގޭޑްގެ ވެރިއަކަށް ހުންނެވީ ބްރިގޭޑިއާ ބަލްސަރާއެވެ. ދެން ހިމެނޭ މުހިންމު 3 އޮފިސަރުންނަކީ ފްރެންޑްލީ 1، އާއި ފެރެންޑްލީ 2 (2 ބޯޓުގެ ކޯޑްނޭމް) އަދި ގްރޫޕް ކެޕްޓަން އަނަންތް ބެވޫރް އެވެ.
8:45 ރޭގަނޑު: 37،000 ފޫޓު މަތިން އުދުހެމުން ގޮސް ޓްރިވެންޑްރަމް އާ އަރާ ހަމަވި އިރު 'ދިއްލީން އެއްވެސް މެސެޖެއް' ނުލިބޭ ކަމުގެ މެސެޖް ލިބުނު ކަމަށް މަލިކް ވިދާޅުވިއެވެ. އެހާއިރު ވީ އިރު ތިބީ މެންދުރު ނުވެސް ކައި ކަމަށާއި، ބަނޑުހައިވުން އިހުސާސް ވާން ފެށުމުން ކާއެއްޗެހި ހުރި ޕެކެޓެއްނަގައި ބްރިގޭޑްގެ އެހެން ކުދިންނާއެކު ކެއި ކަމަށް މަލިކް ވިދާޅުވިއެވެ.
9:50 ވީ އިރު ފްރެންޑްލީ 1 ރާއްޖޭގެ ހުޅުލޭގެ ކޮންޓްރޯލް ޓަވަރާ ގުޅި ކަމަށާއި، ފްރެންޑްލީ 1 ގެ އެދުމުގެ މަތިން އެއާޕޯޓުގެ ލައިޓް ވަގުތު ކޮޅަކަށް ނިއްވާލައި އަދި ވަގުތު ކޮޅަކަށް ދިއްލާ ހެދި ކަމަށެވެ. އަދި ފެރެންޑްލީ 1 އިން އެއާޕޯޓާ ކައިވެރި ވެ ކަނޑުގެ ލޮނުގަނޑުން ފެށިގެން 200 މީޓަރު މަތިން ދަނިކޮށް އަނެއްކާ ރަންވޭ ދިއްލާލި ކަމަށާއި އެ ވަގުތު ކޮޅުގެ ތެރޭގައި ބޯޓު ގޮސް ރަންވޭގައި ޖެއްސި ކަމަށެވެ. އެއީ އައިއެލް-76 މަރުކާގެ ބޯޓެވެ. ބޯޓު ޖައްސާ ލައިޓްތައް ނިވާލި ނަމަވެސް އިންޖީން ނިއްވައެއް ނުލައެވެ. އެއާއެކު ކާގޯ އަރުވާ ދޮރު ހުޅުވައި ރަންވޭ މައްޗަށް ސިފައިން ފުންމާލި ކަމަށާއި އެއާއެކު ރަންވޭގެ ދެފަރާތަށް ދުވެ ގޮސް ޕޮޒިޝަން (ކޮންޓްރޯލް) ނެގި ކަމަށެވެ. އޭރު މާލޭގެ އަލި ފެންނަ ކަމަށާއި ބްރިގޭޑިއާ ބަލްސަރާ އާއި ކޮމާންޑިން އޮފިސަރު އަދި 6 ޕެރަބްރިގޭޑުން އާންމު ދޯންޏެއްގައި މާލެއަށް އަންނަން މިސްރާބު ޖެހި ކަމަށެވެ.
11:50 ފްރެންޑްލީ 1 އާއި ފްރެންޑްލީ 2 ޓްރިވެންޑްރަމަށް ދާން ނައްޓާލި ކަމަށާއި އޭރު އެ ބޯޓުތަކުން އައި ބްރިގޭޑުން މާލެތެރެއަށް ފައިބާ ކޮންޓްރޯލް ނަގައިފި ކަމަށެވެ. ޓްރިވެންޑްރަމަށް ދާން ނައްޓާލި އެއް ބޯޓުގައި މަލިކްވެސް ވަޑައިގަތެވެ.
މަލިކް ވިދާޅުވީ، އެ ވަގުތު މާލޭގެ ބަނދަރުން ބޯޓެއް (އެމްވީ ޕްރޮގްރެސް ލައިޓް) ނުކުންނަތަން ފެނުނު ކަމަށާއި އެ ބޯޓަށް ޕެރަބްރިގޭޑުން ރޮކެޓް ހަމަލާއެއް ދިން ކަމަށެވެ. އެއާއެކު ބޯޓަށް ގެއްލުންތަކެއް ލިބުނު ނަމަވެސް ކަނު އަނދިރީގައި ބޯޓު ގެއްލުނު ކަމަށެވެ.
ނޮވެމްބަރު 4 ގެ ފަތިހު 3:30 ގައި އޭރުގެ ރައީސް މައުމޫން އަބްދުލް ގައްޔޫމް ސަލާމަތް ކޮށް ފުރިހަމަ ސެކިއުރިޓީއާއެކު މުޅި މާލޭގެ ކޮންޓްރޯލް ނެގި ކަމަށް ބުނެފައި ވެއެވެ. އަދި އެވަގުތު ރައީސް މައުމޫން އިންޑިއާގެ ބޮޑުވަޒީރަށް ގުޅުއްވާ ޝުކުރު އަދާ ކުރެއްވި ކަމަށް ވެސް މަލިކް ވިދާޅުވެއެވެ.
މަލިކް ވިދާޅުވީ، އޭގެ ފަހުން ހިނގާދިޔަ 36 ގަޑިއިރު ތެރޭގައި އެމްވީ ޕްރޮގްރެސް ލައިޓްގައި މިނިސްޓަރަކު (އަހުމަދު މުޖުތަބާ) ހިމެނޭހެން ރަހީނުން ގޮވައިގެން ބާޣީން ދަތުރުކުރާކަން އެނގިވަޑައިގެންނެވި ކަމަށާއި އިންޑިއާގެ ބޯޓުތަކުން އެ ބޯޓު ވަށާލައި ހަމަލާދީ އަމާންދޭން މަޖުބޫރު ކުރި ކަމަށެވެ.
ޕްރޮގްރެސް ލައިޓްގައި ތަމަޅައިގެން ފިލައިގެން ދާތީ އެ ބޯޓު ހުއްޓުވުމަށް އިންޑިއާގެ ޓްރެއިނިން މަނަވަރު ތީރް، އަދި ގޯދާވަރީ އައެވެ. އޭގެ އިތުރުން ނޭވީ ޝިޕް ބިޓްވާ، ރާޖްޕޫތް، ރަންޖީތް، ގޮމަޓީ، ތްރިޝޫލް، ނިލްގިރީ، ކުމްބީރް، ޗީތާ އަދި އެ ފްލީޓްގައި ހިމެނޭ ޓޭންކަރު ދީޕަކްވެސް ރާއްޖެއަށް އަންނަން މިސްރާބު ޖެހިއެވެ.
ޕްރޮގްރެސް ލައިޓް އަތުލައި ފައްތާލީ، ގޯދާވަރީ އާއި ބިޓްވާ ގައި ހުންނަ 57 މިލިމީޓަރާއި 44 މިލިމީޓަރުގެ ބޮަޑުބަޑިން ހަމަލާދީ ކަމަށް ރިޕޯޓުތަކުގައި ބުނެފައި ވެއެވެ. އެ ބޯޓު ފައްތާލުމަށް ހަމަލާ ދިނުމާއެކު ބާޣީންނާއި ބޯޓުގައި ތިބި ރަހީނުން މޫދަށް ފުންމާލިއެވެ.
ލަންކާގެ ކޮލަންބޯގެ ދެކުނުން 56 މޭލު ބޭރަށް ބޯޓު ފައްތާލި އިރު އޭގައި ރަހީނުންގެ ގޮތުގައި ދިވެހިންގެ ތެރެއިން 26 މީހަކު ގެންދިޔައެވެ.
ދިވެހިންގެ ތެރެއިން 19 މީހަކު ޝަހީދުވި ނޮވެމްބަރު 3 ގެ އެ ހާދިސާ އަކީ ދިވެހިންގެ ނިދި ފިލުވާލި ބަޑިބުރާސްފައްޗެކެވެ.
އަސްލު ރޭވުން ފެށީ ކޮން ހިސާބަކުން ކޮން ގޮތަކަށް ކަން، ކިތާބީ ގޮތެއްގައި ހޯދިފައި ނުވި ނަމަވެސް، ލުތުފީމެން ރާއްޖެ އެރީ އޭރު ވެރިކަމުގައި ހުންނެވި ރައީސް މައުމޫން އަބްދުލްގައްޔޫމުގެ ސަރުކާރުން ވިޔަފާރިއަށް ހުރަސް އަޅާތީ ކަމަށް ބުނެއެވެ. ސްރީލަންކާގައި ވަކިވެގަތުމަށް ހަނގުރާމަ ކުރަމުން ދިޔަ ތަމަޓަ ޓައިގަރުންގެ އެހީއާއެކު އެގައުމުގެ ކަލްޕިޓީޔާއިން ފުރައިގެން އައި ދެ ބޯޓު މާލެއަށް ވަނީ، އެންމެން ނިދާފައި ތިއްބާ ފަތިހުއެވެ. އެއް ބޯޓު ކައިރި ކުރީ ރަސްމީ ފާލަމާ ދިމާއަށެވެ. ދެވަނަ ބޯޓު ދިޔައީ ވިޔަފާރި ބަނދަރަށެވެ.
އެމީހުން މާލެ އެރި އިރު. އެމީހުންނަށް ސިއްރިއްޔާތުގައި މަދަދުވެރިވަމުން ދިޔަ ބަޔަކު މާލޭގައި ތިއްބެވެ. އެ އެންމެނަށްވެސް ހާދިސާއަށް ފަހު ޝަރީއަތް ހިންގާ ވަނީ ހުކުމް ކޮށްފައެވެ.
އެ އަމާން ފަތިސް ވަގުތުގެ އަމާންކަން ގެއްލި ދިޔައީ ލުތުފީމެން "ބަޑިތަޅައިގަން" އަޑަށެވެ. ދަމަކުންވެސް ބަޑިއެއް ޖަހާއަޑު ނީވި ތިބި ބަޔަކަށް ބަޑީގެ އަޑަކީ ބިރުވެރި އަދި ނުރައްކާ އަޑަކަށް ވީތީއެވެ. އަމުދުން ވެގެން އުޅެނީ ކީއްކަން ވެސް ނޭނގޭތީއެވެ.
ހަމަލާ ބަދަލުކުރުން ހިގަމުން ދިޔަ އިރު، އޭރު ފޮރިން ސެކްރެޓަރީ އިބްރާހިމް ހުސެން ޒަކީ ގެންދެވީ އެހީއަށް އެދިވަޑައިގެން އިނގިރޭސިވިލާތާއި، އެމެރިކާއާއި، ސިންގަޕޫރާއި ސްރީލަންކާގެ އިތުރުން ޕާކިސްތާނާއި އިންޑިއާއަަށް ގުޅުއްވަމުންނެވެ. ޕާކިސްތާނާއި ސްރީލަންކާގެ އިތުރުން ސިންގަޕޫރުގައި ގާބިލްކަން ނެތްކަމަށް ބުނެ އެހީވާން އޭރު އިންކާރު ކުރިއެވެ. އިނގިރޭސިން ބުނީ އިންޑިއާގެ އެހީ ހޯދުމަށެވެ. އެމެރިކާއިން ބުނީ އެމީހުންގެ ބާރުގެ ދަށުގައި އޮތް ޑިއޭގޯ ގާސިއާއިން ރާއްޖެއަށް އަންނަ ނަމަ ފޯރާނީ އެކެއް ނުވަތަ 2 ދުވަހުން ކަމަށެވެ.
އެހާލަތުގައި ރާއްޖެއަށް އެހީވާން ނިންމެވީ އިންޑިއާގެ އޭރުގެ ބޮޑުވަޒީރު ރަޖީވް ގާނދީއެވެ. ރަޖީވް ގާނދީގެ އެ ނިންމެވުމާއެކު ވައިކުޑާގައި ފޭބުމުގެ ގާބިލުކަން ލިބިފައި އޮތް ހާއްސަ ފޯސް އިން ރާއްޖެ އައިސް ބާޢީބް ބަލިކޮށް ނަސްރު ހޯދި ހާދިސާއަކީ އިންޑިއާއަށް ޝުކުރު ހައްގު މަސައްކަތެކެވެ.
