އީރާނާއި ޕާކިސްތާނުގެ 900 ކިލޯމީޓަރު (559 މޭލު) ދިގު ބޯޑަރު ސަރަހައްދުގައި ހަތިޔާރު އެޅި ޖަމާއަތްތަކަށް އަމާޒުކޮށް އެއް ގައުމު އަނެއް ގައުމުގެ ސަރަހައްދުތަކަށް ވައިގެ ހަމަލާތަކެއް ދީފިއެވެ. ދެ ގައުމުންވެސް ބުނަމުންދަނީ މިފިޔަވަޅުތަކަކީ އެގައުމުގެ ގައުމީ ސަލާމަތާއި ރައްކާތެރިކަމަށްޓަކައި އެޅި ފިޔަވަޅުތަކެއް ކަމަށެވެ.
އީރާނުގެ ބާރުގަދަ އިސްލާމިކް ރިވޮލިއުޝަނަރީ ގާޑް ކޯޕްސް (އައިއާރްޖީސީ) އިން ޕާކިސްތާނުގެ ބަލޫޗިސްތާން ޕްރޮވިންސްގެ ޕަންޖްގުރް އަވަށުގައި ހަތިޔާރު އެޅި ޖަމާއަތަކަށް އަމާޒުކޮށް ހަމަލާދިނުމާ ގުޅިގެން ޕާކިސްތާނުން ވަނީ އީރާނުގެ ސިސްތާން-ބަލޫޗެސްތާން ޕްރޮވިންސްގައި ހަތިޔާރު އެޅި ޖަމާއަތްތައް ތިބޭ ތަންތަނަށް ބުރާސްފަތި ދުވަހުގެ ފަތިހު ބޮން އަޅާފައެވެ.
އަވަށްޓެރިން ސީދާ އަސްކަރީ ހަމަލާތައް ދިނީ ކީއްވެތޯއާއި، އަމާޒުތަކަކީ ކޮބައިކަމާއި، އެ ހަމަލާތަކުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް އަންގައިދެނީ ކޮންކަމެއްތޯ ބަލާލަމާ ހިނގާށެވެ.
މިހާތަނަށް ވީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟
އީރާނުގެ އަސްކަރިއްޔާއާ ގުޅިފައިވާ އެލީޓް ފޯސްއެއް ކަމަށްވާ އައިއާރްޖީސީން ވަނީ އީރާނުގެ ބޯޑަރު ކައިރީގައި އޮންނަ ޕާކިސްތާނުގެ ފަރުބަދަމަތީ ސަރަހައްދެއްގައި ޖައިޝް އަލް އަދްލް ހަތިޔާރު އެޅި ޖަމާއަތަށް މިސައިލާއި ޑްރޯން ހަމަލާތަކެއް ދީފައެވެ.
އީރާނުން ބުނީ އީރާނުން ދިން ހަމަލާތައް ދިނީ އީރާނުގެ ދެކުނުއިރުމަތީ ޕްރޮވިންސް ކަމަށްވާ ސިސްތާން-ބަލޫޗެސްތާންގައި އޮންނަ އީރާނުގެ ރަސްކަށް ދާދި ފަހުން ދިން ހަމަލާތަކުގެ ޒިންމާ އުފުލަން ޖެހޭ އީރާނުގެ "ޓެރަރިސްޓް" ޖަމާއަތަކަށް ކަމަށެވެ.
"ޕާކިސްތާނުގެ ބަލޫޗިސްތާން ޕްރޮވިންސްގެ ބައެއް ސަރަހައްދުތަކުގައި އެ ޖަމާއަތުން ވަނީ ހިމާޔަތް ހޯދާފައި. މިކަމާ ގުޅިގެން ޕާކިސްތާނުގެ އޮފިޝަލުންނާ އެތައް ފަހަރަކު ވާހަކަ ދައްކާފައިވޭ." އީރާނުގެ ހާރިޖީ ވަޒީރު ހުސައިން އަމީރަބްޑޮލަހިއަން ސްވިޒަލޭންޑްގެ ޑާވޯސް ސިޓީން އަންގާރަ ދުވަހު ވިދާޅުވިއެވެ.
އެ ތަނުގެ ވީޑިއޯތަކުން ފެންނަނީ އިމާރާތަކަށް ދިން ހަމަލާއެއް ކަމަށް ބެލެވޭ މަންޒަރު ކަމަށްވާއިރު އީރާނުގެ މީޑިއާތަކުން ވަނީ "ޓެރަރިސްޓް" ސައިޓެއް ހަލާކުކޮށްލުމުން ތައުރީފުކޮށްފައެވެ. ޕާކިސްތާނު ސަރުކާރުން ރިޕޯޓްކޮށްފައިވާ ގޮތުގައި މި ހަމަލާގައި ދެ ކުއްޖެއްގެ ފުރާނަ ގެއްލިފައިވާއިރު، މިއީ އީރާނުން ޕާކިސްތާނުގެ ބިމަށް ހަމަލާ ދިން މިފަދަ ފުރަތަމަ ހާދިސާ ކަމަށް ބެލެވެއެވެ.
އިރާނުގެ ވެރިރަށް ތެހެރާނާ ގާތްގަނޑަކަށް 1،800 ކިލޯމީޓަރު ދުރުގައި އޮންނަ ސަރަވަން ޓައުންގެ ބޯޑަރު ވިލެޖަކަށް ޕާކިސްތާނުން ވަނީ ޑްރޯން އާއި ރޮކެޓް ބޭނުންކޮށްގެން ވައިގެ ހަމަލާތަކެއް ދޭން ފަށާފައެވެ. ޕާކިސްތާނުން ބުނެފައި ވަނީ ބަލޮޗަށް އަމާޒުކޮށްފައިވަނީ "މަޝްހޫރު ޓެރަރިސްޓް" ވަކިވެގަތް މީހުންނަށް ކަމަށެވެ. އޭގެ ރައްދުގައި ތެހެރާނުން ބުނީ މި ހަމަލާތަކުގައި ހަތް އަންހެނުންނާއި ކުޑަކުދިން ހިމެނޭ ގޮތަށް ނުވަ މީހެއްގެ ފުރާނަ ގެއްލިފައިވާ ކަމަށެވެ.
ދެ ގައުމުގެ ހާރިޖީ ވުޒާރާއިން ވެސް ބަޔާނެއް ނެރެފައިވަނީ އަނެކާގެ ސަރަހައްދީ އެއްބައިވަންތަކަމަށް އިހުތިރާމް ކުރާ ކަމަށާއި ނަމަވެސް ގައުމީ ސަލާމަތާއި ރައްކާތެރިކަމަށް ފިޔަވަޅުތަކެއް އަޅާފައިވާ ކަމަށެވެ.
އީރާނުން މި ހަމަލާ ދީފައި މިވަނީ އީރާނާއި ޕާކިސްތާން ގުޅިގެން ކަނޑުގެ އަސްކަރީ ތަމްރީނުތަކެއް ކުރިއަށް ގެންދިޔަތާ ގަޑިއިރުތަކެއް ފަހުން އަދި ވޯލްޑް އިކޮނޮމިކް ފޯރަމްގެ ހަވާސާގައި ދެ ގައުމުގެ ހާރިޖީ ވަޒީރުން ޑާވޯސްގައި ވާހަކަ ދެއްކެވިތާ އެތައް ގަޑިއިރެއް ފަހުންނެވެ. ދެ ބޭފުޅުން ވެސް އެ ބޭފުޅުންގެ މަންދޫބުން ހާޒިރުކުރި ނަމަވެސް ޑިޕްލޮމެޓިކް ގުޅުން ކަނޑާލުމުގެ ވާހަކައެއް ދެކެވިފައެއް ނުވެއެވެ.
ޕާކިސްތާނުން ބުރާސްފަތި ދުވަހު ވަނީ ޕާކިސްތާނުގެ ދެކުނުއިރުމަތީ ސަރަހައްދުތަކުގައި ބޮޑެތި އަސްކަރީ ތަމްރީނުތަކެއް ބާއްވައި، ގިނަ އަދަދެއްގެ މަތިންދާ ބޯޓާއި މިސައިލް ސިސްޓަމްތައް ބަހައްޓާފައެވެ.
"ޓެރަރިސްޓުން" އަމާޒުކުރަނީ ކާކަށް؟
ޕާކިސްތާނުގެ އެތެރޭގައި އީރާނުގެ އަމާޒަކީ ޖައިޝް އަލް އަދްލް ނަމަކަށް ކިޔާ ބަލޫޗް އަދި ސުންނީ ނަސްލުގެ ޖަމާއަތެވެ.
ޖައިޝް އަލް ޒުލްމް ނަމަކަށް ކިޔާ މި ޖަމާއަތުން ބުނާ ގޮތުގައި އީރާނުގެ ދެކުނުއިރުމަތީ ސިސްތާން-ބަލޫޗެސްތާން ޕްރޮވިންސްގެ ދިރިއުޅުމުގެ ހާލަތު ރަނގަޅު ކުރުމަށް ވަކާލާތު ކުރާއިރު، އެއީ އެ ގައުމުގެ އެންމެ ފަގީރު ސަރަހައްދެވެ. ނަމަވެސް ތެހެރާނުން އެ ޖަމާއަތަކީ "ޓެރަރިސްޓް" ޖަމާއަތެއްގެ ގޮތުގައި ސިފަކުރަނީ އެ ޖަމާއަތަކީ ބޯޑަރު ކައިރީގައި އީރާނުގެ އައުޓްޕޯސްޓުތަކަށާއި ސަލާމަތީ ބާރުތަކަށް ދިން ނުރައްކާތެރި ހަމަލާތަކުގައި އެ ޖަމާއަތުގެ ބައިވެރިވުން އޮތުމުންނެވެ.
އީރާނުގެ އޮފިޝަލުން މިކަމަށް ސިފަކުރަނީ ޖައިޝް އަލް ޒުލްމްގެ ނަމުންނެވެ. މި ޖަމާއަތަކީ އެމެރިކާއާއި އިޒްރޭލާ ސީދާ ގުޅުމެއް އޮންނަ ޖަމާއަތެއް ކަމަށް ތެހެރާނުން ތުހުމަތުކުރާ އީރާނުގެ އެހެން ބަލޫޗް ޖަމާއަތެއް ކަމަށްވާ ޖުންދުالله އިން އުފެދުނު ޖަމާއަތެކެވެ. ޖަންދުالله އަކީ 2009 ވަނަ އަހަރު އައިއާރްޖީސީގެ އިސް އޮފިޝަލުން ހިމެނޭ ގޮތަށް އެތައް ބައެއްގެ ފުރާނަ ގެއްލި، ނުރައްކާތެރި އެތައް ހަމަލާއެއް ދިން ޖަމާއަތެކެވެ.
ޖުންދުاللهގެ ލީޑަރު އަބުދުލްމަލޭކް ރިގީ އީރާނުގެ އަސްކަރިއްޔާއިން ހިންގި އޮޕަރޭޝަނެއްގައި ހިފަހައްޓާފައި ވަނީ 2010 ވަނަ އަހަރު ޔުނައިޓެޑް އަރަބް އެމިރޭޓްސް (ޔޫއޭއީ) އިން ކިރްގިސްތާނަށް އޭނާ ގޮވައިގެން ދަތުރުކުރި ފަސިންޖަރު މަތިންދާ ބޯޓެއް ޖެއްސުމަށް ހަނގުރާމަމަތީ ޖެޓްތަކުން މަޖުބޫރުކުރުމާ ގުޅިގެންނެވެ. ތެހެރާނުގައި ވެސް މަރުގެ އަދަބު ދީފައި ވަނީ އެ އަހަރުއެވެ.
ޕާކިސްތާނުން ބުނީ ޕާކިސްތާނުގެ ހަމަލާތަކުގެ އަމާޒަކީ ބަލޫޗިސްތާން ލިބަރޭޝަން ފްރަންޓް (ބީއެލްއެފް) އާއި ބަލޫޗިސްތާން ލިބަރޭޝަން އާމީ (ބީއެލްއޭ) ކަމަށެވެ.
ބީއެލްއެފް އިން ބުރާސްފަތި ދުވަހު ނެރުނު ބަޔާނެއްގައި ބުނެފައިވަނީ އީރާނުގެ އެތެރޭގެ ބީއެލްއެފްގެ ތަންތަނަށް ވައިގެ ހަމަލާތަކެއް ދިންކަން ކަށަވަރުކޮށްދިން ކަމަށް އެ ޖަމިއްޔާގެ މެމްބަރަކާ ހަވާލާދީ މީގެ ކުރިން ނެރުނު ބަޔާނަކީ ދޮގު ބަޔާނެއް ކަމަށެވެ.
ބޯޑަރު ހުރަސްކޮށް އެންމެ ފަހުން ދިން ހަމަލާތައް ދީފައި މިވަނީ މިދިޔަ ޑިސެމްބަރު މަހު ޕާކިސްތާނުގެ އެތެރޭން އީރާނުގެ ބޯޑަރު އައުޓްޕޯސްޓަކަށް ޖައިޝް އަލް އަދްލް ދިން ހަމަލާގައި 11 ފުލުހަކު މަރުވެފައިވާ ދަނޑިވަޅެއްގައެވެ.
އީރާނުގެ ހަމަލާތަކުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދޭހަވަނީ ކޮންކަމެއް؟
ބޯޑަރު ސަރަހައްދުގައި އެތައް އަހަރެއް ވަންދެން ނުތަނަވަސްކަން އުފެދިފައިވީ ނަމަވެސް، އެ ހަމަލާތައް ދެމުން ދަނީ އިޒްރޭލުން ގާޒާއާ ދެކޮޅަށް ކުރަމުންދާ ހަނގުރާމައިގެ ތެރެއިންނެވެ.
މިއީ އީރާނާއި ޕާކިސްތާނުން އެކަކު އަނެކަކުގެ ސަރަހައްދަށް ސީދާ ހަމަލާދިން ފުރަތަމަ ފަހަރެވެ. އަދި 1988 ވަނަ އަހަރު އިރާގުން އީރާނަށް އަށް އަހަރު ވަންދެން ދިން ހަމަލާތަކަށްފަހު އީރާނުގެ ފަސްގަނޑަށް މިސައިލަކުން ހަމަލާދިން ފުރަތަމަ ފަހަރެވެ.
އީރާނުން ޕާކިސްތާނަށް ހަމަލާދީފައި މިވަނީ ޔަމަނުގައި އެމެރިކާ އާއި އިނގިރޭސިވިލާތުން އަޅާފައިވާ ފިޔަވަޅުތަކާއި ގާޒާ ހަނގުރާމައަށް ހުޅަނގުގެ ތާއީދު އޮތް ދަނޑިވަޅެއްގައި އަސްކަރީ މުޒާހަރާއެއްގެ ގޮތުގައި އިރާގާއި ސީރިއާއަށް އަމާޒުކޮށް އީރާނުގެ ތިން ޕްރޮވިންސަކުން 24 މިސައިލް ފޮނުވާލިތާ އެއް ދުވަސް ފަހުންނެވެ.
ލެވަންޓްގައި ދިން މި ހަމަލާތަކަކީ މިމަހުގެ ކުރީކޮޅު ކެރްމަންގައި ދިން ދެ ބޮމުގެ ހަމަލާތަކުގައި އާންމުންގެ 90 މީހުން މަރުވެ، ބަދަލު ހިފުމަށް އެތެރޭގެ ފަރާތްތަކުން ގޮވާލާ ގޮވާލުންތަކަށް ހައްލެއް ހޯދައިދިނުމުގެ ގޮތުން ދިން ހަމަލާތަކެކެވެ. އަދި މެދުއިރުމަތީގެ އެންމެ ބޮޑު އަދި އެންމެ ތަފާތު މިސައިލް ހަތިޔާރުގެ ފުރިހަމަކަމާއި ގާބިލުކަން ވެސް މި ފިޔަވަޅުތަކުން ހާމަވެގެން ދިޔައެވެ.
އެ ސަރަހައްދުން ނަގާފައިވާ ފޮޓޯތަކުން އެނގޭ ގޮތުގައި ހަމަލާތަކުގައި ގެއްލުން ލިބުނީ އެމެރިކާގެ ކޮންސިއުލޭޓާއި އެމެރިކާ އާއި ބޭރުގެ އެހެން ސިފައިން ތިބޭ އެރްބިލްގައި ހުންނަ އިންޓަނޭޝަނަލް އެއާޕޯޓާ ވަރަށް ކައިރީގައި ހުންނަ ޑިޒައީ ވިލާ އަށެވެ.
ސޫރިޔާގެ އިދްލީބުގައި އައިއެސްއާ ގުޅުން ހުރި އަމާޒުތަކާ ބެހޭގޮތުން އައިއާރްޖީސީން ވަނީ އެ ގައުމުގެ އާ ކެއިބަރު ޝެކަން ބެލިސްޓިކް މިސައިލް ބޭނުންކުރުމަށް ބާރު އަޅާފައެވެ.
ސީރިއާއާ ގާތް ޕްރޮވިންސަކުން މި މިސައިލްތައް ފޮނުވާލުމުގެ ފުރުސަތު އޮތް ނަމަވެސް، އެ މިސައިލްތައް ފޮނުވާލި ކަމަށް ރިޕޯޓް ކޮށްފައިވާ ސަރަހައްދު އޮތީ އެތައް ސަތޭކަ ކިލޯމީޓަރު ދުރުގައި އޮންނަ ހުޒެސްތާނުގައެވެ. އެކަމުގެ ސަބަބުން އިޒްރޭލާއި ހިފާފައިވާ ފަލަސްތީނުގެ ބިންތައް އީރާނުގެ މިސައިލްތަކުގެ ތެރެއަށް ވެއްޓި، ތެހެރާނުން ޒަމާނުއްސުރެ ދެމުން އައި އިންޒާރު "ތެލްއަވީވް އާއި ހައިފާ ބިންމައްޗަށް ވައްޓާލާނެ" ކަމުގެ މެސެޖެއް ދެއެވެ.
ޕާކިސްތާނަށް ދިން ހަމަލާތަކަކީ ކުޑަ ދުރުމިނަކަށް ދިން ހަމަލާތަކެއް ނަމަވެސް، އެ ހަމަލާތަކަކީ އީރާނުގެ ޑިޓެރަންސް ގާބިލްކަން އިތުރުކުރުމަށް ފަރުމާކޮށްފައިވާ ބާރުގެ ބޮޑު ހަރަކާތެއްގެ ބައެކެވެ.
