ނަރެންދުރަ މޯދީ 2014 ވަނަ އަހަރު ބޮޑުވަޒީރަކަށް ވެވަޑައިގަތުމާއެކު، އެ ގައުމުގެ ސްޓޭޓްތަކަށް ކަނޑައަޅާފައިވާ ފައިސާގެ އަދަދު ކުޑަކުރުމަށް އިންޑިއާގެ ފިނޭންސް ކޮމިޝަނާ އެކު ސިއްރު މަޝްވަރާތައް ބާއްވެވި ކަމަށް ރިޕޯޓް ކޮށްފިއެވެ.
އެހެންނަމަވެސް ސެންޓްރަލް ޓެކްސްއިން ސްޓޭޓްތަކުގެ ހިއްސާ ކަނޑައެޅޭ މިނިވަން ދުސްތޫރީ އިދާރާއެއް ކަމުގައިވާ ކޮމިޝަނުގެ އިސްވެރިޔާ އެކަމަށް ދެކޮޅު ހެއްދެވުމުން މޯދީ ފަހަތަށް ޖެހިވަޑައިގެންފައި ވާކަމަށް އާ މައުލޫމާތު ތަކުން ދައްކައެވެ.
ފިނޭންސް ކޮމިޝަނުގެ ހަރުދަނާ ސިޔާސަތުގެ ސަބަބުން މޯދީގެ ސަރުކާރަށް މަޖުބޫރުވީ 48 ގަޑިއިރުގެ ތެރޭގައި ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ބަޖެޓު އެއްކޮށް އަވަސް އަރުވާލައިގެން އަލުން ކަނޑައެޅުމަށާއި، މަރުކަޒީ ޓެކްސްގެ ބޮޑު ބައެއް ހިފަހައްޓަން މޯދީ އަށް ލަފާކޮށްފައި ނުވާތީ ވެލްފެއާ ޕްރޮގްރާމްތަކަށް ދޭ ފައިސާ މަދުކުރުމަށެވެ.
ހަމައެއާއެކު މޯދީ ވަނީ ސްޓޭޓްތަކަށް ދޭން ޖެހޭ ޓެކްސްއާ ގުޅޭ ގޮތުން ފިނޭންސް ކޮމިޝަންގެ ލަފާތަކަށް މަރުހަބާ ކިޔާ ކަމަށް ޕާލަމެންޓުގައި ދޮގު ވާހަކަތަކެއް ދައްކަވާފައެވެ.
ފެޑެރަލް ބަޖެޓް ހެދުމުގައި މާލީ ހަލަބޮލިކަމާއި ފަރުދާގެ ފުރަގަހުގައި މަކަރު ހަދާފައިވާކަން ހާމަވެފައިވަނީ ސަރުކާރުގެ ތިންކް ޓޭންކް ނިޓީ އަޔޯގްގެ ސީއީއޯ ބީވީއާރް ސުބްރަމާނިއަމްގެ ފަރާތުންނެވެ. އޭނާ ވަނީ މޯދީ އާއި ފިނޭންސް ކޮމިޝަންގެ ޗެއާމަން ވައިވީ ރެޑީއާ ދެމެދު ފަރުދާގެ ފުރަގަހުގައި ދެކެވުނު ވާހަކަތައް ބެލެހެއްޓެވުމުގައި ބޮޑުވަޒީރުގެ އޮފީހުގެ ޖޮއިންޓް ސެކްރެޓަރީއެއްގެ ގޮތުގައި މަސައްކަތް ކުރައްވާފައެވެ.
މިއީ އިންޑިއާގެ މިހާރުގެ ސަރުކާރުގެ އިސް އޮފިޝަލަކު، ސްޓޭޓްތަކުގެ މާލީ ހާލަތު ކަނޑުވާލަން ބޮޑުވަޒީރާއި އެމަނިކުފާނުގެ ޓީމުން މަސައްކަތް ކުރެއްވި ކަމަށް ފާޅުގައި އިއުތިރާފުވި ފުރަތަމަ ފަހަރެވެ.
ސުބްރަމާނިއަމް މި މައުލޫމާތު ހިއްސާކުރެއްވީ މިދިޔަ އަހަރު އަމިއްލަ ތިންކް ޓޭންކް ކަމަށްވާ ސެންޓާ ފޯ ސޯޝަލް އެންޑް އިކޮނޮމިކް ޕްރޮގްރެސް (ސީއެސްއީޕީ) އިން އިންތިޒާމްކޮށްގެން އިންޑިއާގައި ފައިނޭންޝަލް ރިޕޯޓިންއާ ބެހޭ ގޮތުން ބޭއްވި ސެމިނާގައި ޕެނަލިސްޓެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން ވާހަކަ ދައްކަވަމުންނެވެ.
އޭނާ ވިދާޅުވީ ފެޑެރަލް ބަޖެޓްތަކުގައި ހަގީގަތް ފޮރުވަން ކުރާ މަސައްކަތްތައް ފުރިފައިވާ ކަމަށެވެ. އަދި ދެފުށް ފެންނަ އެކައުންޓިންގެ ސަބަބުން އިންޑިއާ ސަރުކާރުގެ މާލީ ހާލަތުގެ ހަގީގަތް ހާމަވެގެންދާނެ ކަމަށް އުއްމީދު ކުރައްވާ ކަމަށް ވިދާޅުވިއެވެ.
އެ ހިސާބުތަކަކީ ދެފުށް ފެންނަ ހިސާބުތަކެއް ނަމަ، އަދާނީ ގްރޫޕްގެ ސުވާލު އުފެދޭ އެކައުންޓިން ޕްރެކްޓިސްތައް މިދިޔަ އަހަރު އެމެރިކާގެ ޝޯޓް ސޭލާ ހިންޑެންބާގް ރިސާޗުން ފާހަގަކުރި ފަދައިން، ސަރުކާރުގެ މާލީ ހާލަތުގެ ހަގީގަތް ހާމަވެގެންދާނެ ކަމަށް ވިދާޅުވިއެވެ.
އިންޑިޔާގެ އެންމެ ބޮޑު އެއް ވިޔަފާރީގެ ޖަމާއަތުން އެކައުންޓިން އޮޅުވާލުމާއި އެހެނިހެން މައްސަލަތަކުގެ ތުހުމަތުތަކުގެ ސަބަބުން އެ ޖަމާއަތުގެ 132 ބިލިއަން ޑޮލަރުގެ މާކެޓް ހީނަރުވެ، ސިޔާސީ ގޮތުން ހޫނުވެގެން ދިޔައީ އެއާޕޯޓުތަކުން ކައްކާ ތެޔޮ އުފައްދާ ކުންފުންޏަކީ މޯދީ ސަރުކާރާ ވަރަށް ގާތް ކުންފުންޏެއް ކަމަށް ބެލެވޭތީއެވެ.
ރިޕޯޓާސް ކަލެކްޓިވް އިން ވަނީ ސުބްރަމާނިއަމް ބަޖެޓާއި އެހެނިހެން ލިޔުންތަކާ ދެކޮޅަށް ދައްކާ ވާހަކަތައް މިނިވަންކަމާއެކު ކަށަވަރުކޮށްފައެވެ.
ސުބްރަމާނިއަމް ވަނީ ސަރުކާރުގެ އެހީގައި ހިންގާ އިންފްރާސްޓްރަކްޗާ ޕްރޮޖެކްޓެއްގައި މާލީ ހިޔާނާތުގެ ތަފްސީލްތައްވެސް އެއް ފަހަރަކު ހާމަކޮށް، އެއީ މަޖާ މައްސަލައެއްގެ ގޮތުގައި ސިފަކުރައްވާފައެވެ.
އޭނާގެ ހެޑްލައިންތަކަށް ބޮޑު ސަމާލުކަމެއް ލިބުނު ނަމަވެސް، ސެމިނާގެ ޔޫޓިއުބް ލައިވްސްޓްރީމަށް ވިއުސް ލިބިފައިވަނީ 500 އަށް ވުރެ ދަށުންނެވެ. ރިޕޯޓާސް ކަލެކްޓިވް އިން ބޮޑުވަޒީރުގެ އޮފީހަށް ތަފްސީލީ ސުވާލުތައް ފޮނުވިތާ ގަޑިއިރުތަކެއް ފަހުން، މި ސެމިނާގެ ވީޑިއޯއަށް އާންމުން ވަނުން ވަނީ ސީއެސްއީޕީ ޔޫޓިއުބް ޗެނަލުން ކަނޑާލާފައެވެ.
ސުބްރަމާނިއަމް އާއި ފިނޭންސް މިނިސްޓްރީ އަދި ޕީއެމްއޯ އިން ރިޕޯޓާސް ކަލެކްޓިވްގެ ތަފްސީލީ ސުވާލުތަކަށް ޖަވާބެއް ދީފައެއް ނުވެއެވެ.
ފިނޭންސް ކޮމިޝަނުގެ ހިޔާނާތް
އިންޑިއާގެ ގާނޫނު އަސާސީބުނާ ގޮތުން އިގްތިސާދީ މާހިރުންނާއި ޕަބްލިކް ފައިނޭންސްގެ ތަޖުރިބާކާރުންގެ މައްޗަށް އެކުލެވޭ މިނިވަން ފައިނޭންސް ކޮމިޝަނަކުން ކަނޑައަޅަނީ ފެޑެރަލް ސަރުކާރުން ޓެކްސް ނެގުމުން ސްޓޭޓްތަކާ ހިއްސާކުރަންޖެހޭ ފައިސާގެ ނިސްބަތަކީ ކޮބައިތޯއެވެ.
14 ވަނަ ފިނޭންސް ކޮމިޝަނަކީ 2013 ވަނަ އަހަރު އުފެއްދި ކޮމިޝަނެކެވެ. ގުޖުރާތު ސްޓޭޓްގެ ޗީފް މިނިސްޓަރުގެ ހައިސިއްޔަތުން ނަރެންދުރަ މޯދީ ބޮޑުވަޒީރު ކަމަށް ކެމްޕެއިން ކުރައްވަމުން ގެންދެވި އިރު، ސެންޓްރަލް ޓެކްސްގެ 50 ޕަސެންޓް ސްޓޭޓްތަކަށް ދިނުމަށް ކޮމިޝަނަށް އެންގުމުން ހަބަރުތައް ފެތުރުނެވެ.
އެ ކޮމިޝަނުން 2014 ވަނަ އަހަރުގެ ޑިސެމްބަރު މަހު ހުށަހެޅި ރިޕޯޓުގައި ލަފާދީފައި ވަނީ ސެންޓްރަލް ޓެކްސްގެ ގޮތުގައި ސްޓޭޓްތަކަށް ކުރިން ލިބެނުން އައި 32 ޕަސެންޓު، 42 ޕަސެންޓް އަށް ބަދަލުކުރުމަށެވެ. ނަމަވެސް މިހާރު ބޮޑުވަޒީރުކަމާއި އޭނާގެ ފިނޭންސް މިނިސްޓްރީގެ މަގާމުގައި ހުންނެވި މޯދީ ބޭނުންފުޅުވީ ޓެކްސްގެ ގޮތުގައި ސްޓޭޓްތަކުގެ ހިއްސާ 33 ޕަސެންޓް ދަށްކޮށް ފެޑެރަލް ސަރުކާރަށް ބޮޑު ބައެއް ދެމެހެއްޓުމަށެވެ.
ގާނޫނުއަސާސީގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ މާއްދާތަކުގެ ދަށުން ސަރުކާރަށް އޮތީ އެންމެ ދެ ގޮތެކެވެ. ފިނޭންސް ކޮމިޝަނުގެ ހުށަހެޅުންތައް ބަލައިގަތުން ނުވަތަ އެ ކަންކަން ބަލައިނުގަނެ އާ ކޮމިޝަނެއް އުފެއްދުމެވެ. ރަސްމީކޮށް ނުވަތަ ނުރަސްމީކޮށް އެކަމާ ޖަދަލުކޮށް، ބަހުސްކޮށް، މަޝްވަރާއެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ.
ނަމަވެސް ބޮޑުވަޒީރު ވަނީ ކުރިން ރިޒާވް ބޭންކް އޮފް އިންޑިއާގެ ގަވަރުނަރުގެ މަގާމުގައި ހުންނެވި ފިނޭންސް ކޮމިޝަންގެ ޗެއާމަން ވައިވީ ރެޑީ އަށް އާމްދަނީގެ ހިއްސާއާ ގުޅޭ ގޮތުން ހުށަހެޅުއްވި ރިކޮމެންޑޭޝަންތައް ފުއްދުމަށް އޮފް ރެކޯޑް މަޝްވަރާތައް ކުރައްވަން މަސައްކަތް ކުރައްވާފައެވެ. އެ ޕެނަލްއާ ބެހޭ ގޮތުން ސުބްރަމާނިއަމް ދެއްކެވި ވާހަކަފުޅުގައި ވިދާޅުވީ އެ ވާހަކަތައް ދެއްކެވިއިރު ދެން ހުންނެވީ އޭނާ ކަމަށެވެ.
އެއީ ދުސްތޫރީ ހަމަތަކާ ހިލާފަށް ކުރި ކަމެކެވެ. ސަރުކާރު ކާމިޔާބުވި ނަމަ، ކޮމިޝަން ކުށްވެރިކޮށް، ދައުލަތްތަކަށް ލިބޭ އާމްދަނީ ކުޑަކުރެވޭނެއެވެ.
ސުބްރަމާނިއަމް ވިދާޅުވި ގޮތުގައި އެ އަދަދާ ބެހޭ ގޮތުން އޭނާއާއި ޑރ ރެޑީ އާއި ބޮޑުވަޒީރާ ދެމެދު މަޝްވަރާތަކެއް ހިނގިއެވެ.
އެ ވާހަކަ ދެ ގަޑިއިރަށް ދެމިގެން ދިޔަ ނަމަވެސް ރެޑީ ހުރީ ނުތަނަވަސްވެފައި ކަމަށް ސުބްރަމާނިއަމް ބުންޏެވެ. ސުބްރަމާނިއަމް ރެޑީ ގާތުގައި ބުނީ ބޮޑުވަޒީރު ގާތުގައި އޭނާއަށް އިތުރު ގޮތެއް ނެތް ކަމަށް ގޮސް ބުނުމަށެވެ.
ފިނޭންސް ކޮމިޝަނުގެ 42 ޕަސެންޓުގެ ރިކޮމެންޑޭޝަންތައް ސަރުކާރަށް ބަލައިގަންނަން ޖެހުނެވެ.
ރިޕޯޓާސް ކަލެކްޓިވް އިން ވަނީ 14 ވަނަ ފިނޭންސް ކޮމިޝަނުގައި ހިމެނިވަޑައިގަންނަވާ އޮފިޝަލެއްގެ ކިބައިން އެ ރިޕޯޓް ބަލައިގަތުން ލަސްވެ، އެ ރިޕޯޓަށް ބަދަލު ތަކެއް އަންނާނެ ކަމަށް ދެކެވޭ ވާހަކަތައް ކަށަވަރުކޮށްފައެވެ.
ނަން ހާމަނުކޮށް އިގްތިސާދީ މާހިރަކު ވިދާޅުވީ އެ ރިޕޯޓް ބަލައިނުގަނެވޭނެ ކަމަށް ސަރުކާރަށް އަންގާފައިވާ ކަމަށާއި ނަމަވެސް ބަދަލު ގެނައުމަށް ޑިމާންޑް ނުކުރެވޭ ކަމަށެވެ. މީގެ ކުރިން ފެޑެރަލް ސަރުކާރުން ފިނޭންސް ކޮމިޝަނުގެ މައި ރިޕޯޓެއް ބޭރުކޮށްލީ އެންމެ ފަހަރަކު ކަމަށާއި އެ ރިޕޯޓުގައި ހިމަނާފައިވާ ހިޔާލު ތަފާތުވާ ނޫޓާއެކު ކުރިއަށް ދިއުމަށް ހިޔާރުކުރި ކަމަށެވެ.
ނަމަވެސް ޕާލަމެންޓުގައި މޯދީ ވަނީ ސްޓޭޓްތަކަށް ލިބޭ އާމްދަނީގެ ހިއްސާ ކުޑަކުރަން އޭނާގެ ސަރުކާރުން ކުރި ނާކާމިޔާބު މަސައްކަތް ސިއްރުކުރައްވާފައެވެ. ފެބްރުއަރީ 27، 2015 ގައި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގައި އޭނާ ވިދާޅުވީ ގައުމު ހަރުދަނާ ކުރަން ސްޓޭޓްތައް ހަރުދަނާ ކުރަން ޖެހޭ ކަމަށެވެ. "ފިނޭންސް ކޮމިޝަންގެ މެންބަރުންގެ މެދުގައި ހިޔާލު ތަފާތުވުންތަކެއް އުފެދިއްޖެ. އޭގެ ނާޖާއިޒު ފައިދާ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ނެގިދާނެ. އެކަމަކު ނުނަގަން. އެހެންނަމަވެސް، އަޅުގަނޑުމެންގެ ވައުދަކީ، ދައުލަތްތައް މުއްސަނދިކޮށް، ހަރުދަނާކުރުން. އަޅުގަނޑުމެން އެބޭފުޅުންނަށް 42 ޕަސެންޓް ޑިވޮލިއުޝަން ދިނީ."
މޯދީގެ ވެރިކަން ކުރާ ބާރަތިޔާ ޖަނަތާ ޕާޓީ (ބީޖޭޕީ)ގެ މެންބަރުން ހޭލައްވައި ތައުރީފު ކުރައްވަމުން ގެންދަވަނިކޮށް، އެ ހުރިހާ ފައިސާއެއް ބެހެއްޓޭނެ ވަރުގެ ބޮޑު ހަޒާނާއެއް ބައެއް ސްޓޭޓްތަކުގައި ނުހުންނާނެކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވިއެވެ.
އެކަމަކު ޓެކްސްގެ އާމްދަނީގެ ކުޑަ ބައެއް އޮތުމުން މުޅި ބަޖެޓް ރީހޭޝް ކުރަން ޖެހުމުން، ވެލްފެއާ ސްކީމްތަކަށް ކަނޑައެޅި ފައިވާ އަދަދުތައް ކުޑަކުރަން ޖެހުނެވެ.
"އެ އަހަރު ބަޖެޓު ލިޔުނީ ދެ ދުވަސް ތެރޭ. ދެ ދުވަސްތެރޭ ހުރިހާ އެއްޗެއް އޭރު ލިޔުނީ ނިތީ އަޔޯގްގެ ކޮންފަރެންސް ރޫމެއްގައި. އަހަރެމެންގެ ތެރެއިން ހަތަރު މީހުން އިށީނދެގެން ހަގީގަތުގައި މުޅި ބަޖެޓް ރީކާސްޓް ކުރީ." ސުބްރަމާނިއަމް ކިޔައިދިނެވެ.
އޭނާ ރޭޓްކުރި އަދަދުތައް ސީދާ ނުވި ނަމަވެސް، 2015 ވަނަ އަހަރުގެ މާޗް މަހު ނިމުނު މާލީ އަހަރުގެ ބަޖެޓުގައި 211 ބިލިއަން ރުޕީސް (3.4 ބިލިއަން ޑޮލަރު) ހުރި ނަމަވެސް، ސްޓޭޓްތަކަށް ދައްކަން ޖެހޭ ފައިސާގެ ނިސްބަތް ބޮޑުކަމަށް ބަލައިގަންނަން ޖެހުމުން ޖެހިގެން އައި އަހަރު ސަރުކާރުން ވަނީ 102 ބިލިއަން ރުޕީސް (1.6 ބިލިއަން ޑޮލަރު) އަށް ދެބައިކުޅަ އެއްބައި ކުޑަކޮށްފައެވެ.
މީގެ އިތުރުން ސްކޫލް ތައުލީމަށް ކަނޑައަޅާފައިވާ ބަޖެޓު ވެސް މިދިޔަ އަހަރާ އަޅާބަލާއިރު 18.4 ޕަސެންޓް އުނިކޮށްފައިވެއެވެ.
"ހަގީގަތް ފޮރުވަން މަސައްކަތް ކުރުން"
ސުބްރަމާނިއަމްގެ ފާޅުކަން ބޮޑު ވާހަކަތައް އިތުރަށް ފާހަގަކުރެވެނީ ސަރުކާރުގެ އޮފިޝަލުން، ހާއްސަކޮށް މޯދީގެ ސަރުކާރުގައި، މިހާ އާދަޔާ ހިލާފަށް ކުރިއަށް ދިއުމަކީ ވަރަށް ނާދިރު ކަމަކަށް ވާތީއެވެ.
ފިސްކަލް ޓްރާންސްޕޭރެންސީގެ ޕެނަލްގައި ވާހަކަ ދައްކަވަމުން ސުބްރަމާނިއަމް ވިދާޅުވީ، އެ ގައުމުގެ ހިސާބުތައް ބެލުމަށް "ހިންޑެންބާގް" އެއް ނަގާނެ ކަމަށެވެ.
އޭނާ ވިދާޅުވި ގޮތުގައި ފެޑެރަލް ބަޖެޓަކީ ހަގީގަތް ފޮރުވަން ކުރާ މަސައްކަތުގެ ފަށަލަތަކުން ހިމަނާފައިވާ ބަޖެޓެކެވެ. އިންޑިއާ ސަރުކާރުގެ އެކައުންޓްތަކުގެ އެނަލިސިސްތަކުގައި ބޭރުގެ ބޭންކްތަކާއި އިންވެސްޓަރުން ޑޮމެސްޓިކް ކުންފުނިތަކަށް ވުރެ ތެދުވެރިވާ ގޮތް ފާހަގަ ކުރައްވާ އޭނާ ވިދާޅުވީ ޖޭޕީ މޯގަން އާއި ސިޓީބޭންކް ފަދަ ކުންފުނިތަކުން ބަޖެޓް އެނަލިސިސް ކުރުމުން ހަގީގަތުގައި ހަގީގީ ހާލަތަކީ ކޮބައިކަން ހާމަވާކަމަށެވެ.
ސުބްރަމާނިއަމް އިތުރަށް ވިދާޅުވީ ދަރަނީގެ މިންވަރު ހާމަނުކުރުމަށް ދެ ލެވެލްގެ ސަރުކާރުތަކުން އެކައުންޓިން ޓްރިކްސް އާއި ބައެއް ފަހަރު ސީދާ އޮޅުވާލުންތައް ބޭނުން ކުރާތީ ސްޓޭޓްތަކާއި ފެޑެރަލް ސަރުކާރުގެ ބަޖެޓަކީ އިތުބާރު ނުކުރެވޭ ބަޖެޓެއް ކަމަށެވެ.
އެތެރޭގެ އަދި ބައިނަލްއަގްވާމީ އިންވެސްޓަރުންގެ އެންމެ ބޮޑު އެއް ކަންބޮޑުވުމަކީ ސަރުކާރުން ކޮންމެ ވަގުތެއްގައިވެސް އުފުލާ ފިސްކަލް ޑެފިސިޓްގެ މިންވަރެވެ. ޓެކުހާއި އެހެނިހެން ލިބޭ އާމްދަނީއަށްވުރެ އިތުރަށް، ދަރަނި ނަގައިގެން ހަރަދުކުރަނީ ކިހާވަރަކަށްތޯއެވެ. އެހެން ގޮތަކަށް ދަންނަވާނަމަ، އޭގެ ވަސީލަތްތަކުން ބޭރުގައި ދިރިއުޅުމެވެ. ފިސްކަލް ޑެފިސިޓްގެ ނުރަނގަޅު މިންވަރަކީ އިންވެސްޓަރުން ބިރުގަންނަ އަދި އިގްތިސާދަށް ނޭދެވޭ އަސަރުތަކެއް ކޮށްފާނެ ކަމެކެވެ.
އެހެންވީމާ، ސަރުކާރުތަކުން އެކައުންޓިން ޓްރިކްސް ބޭނުންކޮށްގެން، ބަޖެޓުގެ ލިޔުންތަކުން ބޭރުގައި ބެހެއްޓޭނެ، "އޮފް-ބަޖެޓް ބްރޯނިންގ" ގެ ނަމުން ނަންދެވިފައިވާ، ދަރަނީގެ ތެރެއިން އެފަރާތްތަކުގެ ހަރަދުތައް ހަމަޖެއްސުމަށް މަސައްކަތްކުރެއެވެ.
މީގެ ކުރިން ވެސް އިންޑިއާގެ ސަރުކާރުތަކަށް ފާޑުކިޔުންތައް އަމާޒުވިއެވެ. މިއީ، ސީދާކޮށް ދަންނަވާނަމަ، އާންމުގޮތެއްގައި ސަރުކާރު ހިއްސާވާ ކުންފުނިތައް ފަދަ ކުންފުނިތަކުން ނަގާ ލޯނުތަކެކެވެ.
ފެޑެރަލް ސަރުކާރުން 2019-2020 ވަނަ އަހަރުގެ ބަޖެޓުގައި ވަނީ ކުރިއަށް އޮތް ތަނުގައި ބަޖެޓުން ބޭރުން ނަގާފައިވާ މިފަދަ ހުރިހާ ދަރަންޏެއް ހާމަކުރާނެ ކަމަށް ބުނެފައެވެ. އެހެން ބުނެފައިވަނީ 15 ވަނަ ފިނޭންސް ކޮމިޝަނުން މިފަދަ ދަރަނިތައް އިތުރުވުމާ ގުޅިގެން ގިނަ ބައެއްގެ ފާޑުކިޔުން އަމާޒުވެފައިވާ ދަނޑިވަޅެއްގައެވެ.
މިހާތަނަށް ހާމަކުރި ވަރަށް ވުރެ މާ ރަނގަޅަށް ކަންތައްތައް ހާމަކުރި ނަމަވެސް ސުބްރަމާނިއަމް އިއުތިރާފުވި ފަދައިން އެއީ ފުދޭވަރުގެ ކަމެއް ނޫނެވެ.
"އެއިން ހާމަކުރަނީ އެންމެ ބައެއް." ބަޖެޓުގެ ބޭރުން ލިބޭ ވަސީލަތްތަކާ ބެހޭ ގޮތުން ސަރުކާރުން ދައްކާ ވާހަކަތަކަށް އިޝާރާތް ކުރައްވައި ސުބްރަމާނިއަމްގެ ވާހަކަފުޅުގައި ފާހަގަކުރެއްވިއެވެ. "ދަރަނި ނަގާ ވަގުތާއި، ދަރަންޏަށް ނަގާ މިންވަރާއި، ދަރަނީގެ ޓައިމްލައިން، އިންޓްރެސްޓް ރޭޓަކީ ކޮބައިތޯ؟ އެއްވެސް ކަމެއް އެނގޭކަށް ނެތް."
2022 ވަނަ އަހަރު އެ ގައުމުގެ ކޮމްޕްޓްރޯލާ އެންޑް އޮޑިޓާ ޖެނެރަލްގެ ރިޕޯޓަކުން ފެޑެރަލް ސަރުކާރުގެ މާލިއްޔަތުގައި ހުރި އުނިކަން ވަނީ ހާމަވެފައެވެ. ފާހަގަކޮށްލެވޭ ގޮތުގައި ސަރުކާރުގެ އެކި އެކި އިދާރާތަކުން ހޯދާފައިވާ 1.69 ޓްރިލިއަން ރުޕީސް (21.9 ބިލިއަން ޑޮލަރު) އެ ރިޕޯޓުގައި ހާމަކޮށްފައި ނުވާއިރު، އެއީ ބަޖެޓުގެ އިތުރު ވަސީލަތްތަކާ ބެހޭ ގޮތުން ބަޖެޓް ސްޓޭޓްމަންޓްގައި ހިމަނަންޖެހޭ މުހިންމު ކަމެކެވެ.
ސުބްރަމާނިއަމްގެ ވާހަކަފުޅުގައި، ކުރީގެ ޖައްމޫ އެންޑް ކަޝްމީރު ސްޓޭޓްގެ ފެޑެރަލް ބީޖޭޕީ ސަރުކާރުގެ ބެލުމުގެ ދަށުގައި އޮތް އިރު، އެ ސްޓޭޓްގައި ސަރުކާރުގެ އެހީގައި ހިންގާ އުމްރާނީ ތަރައްގީގެ ޕްރޮޖެކްޓެއްގައި މާލީ ގޮތުން ދަތިކުރުވި މައްސަލައެއް ވެސް ވަނީ ފެންމަތިވެފައެވެ.
"އަހަރެމެންނަށް ލިބުނު މަޖާ ކޭސްއެއް." އޭރު ފެޑެރަލް ބީޖޭޕީ ސަރުކާރުގެ ސީދާ ކޮންޓްރޯލްގެ ދަށުގައި އޮތް ޖައްމޫ އެންޑް ކަޝްމީރުގެ ސަރުކާރުން "ފޭކް ޔޫސީ" އެއް ހުށަހެޅި ގޮތް އޭނާ ކިޔައިދިނެވެ. އެއީ ޔޫޓިލައިޒޭޝަން ސެޓްފިކެޓާއި، އެ މީހުން ކަނޑައަޅާފައިވާ ބޭނުމަށް ފައިސާ ބޭނުންކުރިކަން ކަށަވަރުކޮށްދޭ ރަސްމީ ލިޔުންތަކެވެ.
ފެޑެރަލް ސަރުކާރުން ސްޓޭޓްތަކަށް ފައިސާ ފޮނުވަނީ އުމްރާނީ ތަރައްގީގެ މަޝްރޫއުތައް ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށެވެ. އޭގެ ފަހުން އަންނަ ކޮންމެ ބާވަތަކަށް ފައިސާ ދޫކުރަނީ ކުރީގެ ބައި ރަނގަޅު ބޭނުމަކަށް ބޭނުންކޮށްފައިވާ ކަމުގެ ސެޓްފިކެޓެއް ދައުލަތުން ފޮނުވުމުންނެވެ.
"ދެވަނަ އިންސްޓޯލްމަންޓް އައީ. ފުރަތަމަ އިންސްޓޯލްމަންޓް ނެގި ކޮންޓްރެކްޓަރު، އޭނާއަށް ފައިސާ ދޭނެ ގޮތެއް އެކަކަށް ވެސް ނޭނގެ. ސަބަބަކީ ފުރަތަމަ އިންސްޓޯލްމަންޓަކީ ޓެކްނިކަލީ ބޭނުންކުރާ އެއްޗެއް ކަމުން ދެވަނަ އިންސްޓޯލްމަންޓް އައިސްފައިވާތީ" އޭނާ ވިދާޅުވިއެވެ.
އެހެން ގޮތަކަށް ބުނާނަމަ، ހުށަހަޅާފައިވާ ފޭކް ޔޫޓިލައިޒޭޝަން ސެޓްފިކެޓަށް ބިނާކޮށް، ފެޑެރަލް ސަރުކާރުން ފައިސާގެ ދެވަނަ ބައި ފޮނުވިއެވެ. ނަމަވެސް މިހާރު ކަޝްމީރުގެ ސަރުކާރު އޮތީ އެކަމުގައި ތާށިވެފައެވެ. އަދި ފައިސާގެ ފުރަތަމަ އިންސްޓޯލްމަންޓް ނަހަމަ ގޮތުގައި ބޭނުންކޮށްފައިވާއިރު، ކޮންޓްރެކްޓަރަށް ބައިބައިކޮށް ފައިސާ ދެއްކޭނެ ގޮތެއް ނެތެވެ.
ރިޕޯޓާސް ކޮލެކްޓިވް އަށް ސުބްރަމާނިއަމް އާއި ފިނޭންސް މިނިސްޓްރީގެ ފަރާތުން މި ޕްރެކްޓިސްގެ ސައްހަކަމާ ގުޅޭ ތަފްސީލީ ސުވާލުތަކަށް ޖަވާބެއް ލިބިފައެއް ނުވެއެވެ.
ސެސް އާއި ސާޗާޖް
ފިނޭންސް ކޮމިޝަނުގެ ރިޕޯޓަށް ބަދަލު ގެނެސްގެން ޓެކްސްގެ ގޮތުގައި ދައުލަތަށް ލިބޭ ހިއްސާ ކުޑަ ނުކުރެވޭނެ ކަމަށް މޯދީގެ ސަރުކާރަށް ފެނުމުން، މިއަދާ ހަމައަށް ވެސް ދެމިއޮތް ކުރީގެ އެކައުންޓިން ހަރަކާތެއްގެ ބޭނުން ހިފިއެވެ. ފެޑެރަލް ސަރުކާރުން ވަނީ ސެސް އާއި ސާޗާޖް ކިޔާ ޓެކްސްގެ ގިންތިއެއް ނެގުން މަޑުމަޑުން އިތުރުކޮށްފައެވެ. އޭގެ ތެރެއިން އެއްވެސް ބައެއް ދައުލަތްތަކަށް ހައްގުވެގެން ނުވެއެވެ.
ސުބްރަމާނިއަމްގެ ވާހަކަފުޅުގައި ވިދާޅުވީ ފަންޑު ކުރުމަށް ނުވަތަ އާމްދަނީ ހޯދުމަށް ސެސް އާއި ސާޗާޖު ބޭނުންކުރުން އިތުރުވަމުންދާ ކަމަށެވެ.
ނަރެންދުރަ މޯދީގެ ވެރިކަމުގައި ފެޑެރަލް ސަރުކާރުން ނެގި ސެސް އާއި ސާޗާޖުގެ އަދަދު 2015 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން އިތުރުވެފައިވާ ކަމަށް ތަފާސް ހިސާބުތަކުން ދައްކައެވެ.
ސެސް އާއި ސާޗާޖުގެ ހިއްސާ އަކީ 2011-2012 ވަނަ އަހަރު ކޮންގްރެސް ކޯލިޝަންގެ ފެޑެރަލް ސަރުކާރުން ނެގި ޖުމްލަ ޓެކްސްގެ 10.4 ޕަސެންޓެވެ. 2017-2018 ވަނަ އަހަރާއި 2021-2022 ވަނަ އަހަރާ ދެމެދު ފެޑެރަލް ސަރުކާރުން ނެގި ޖުމްލަ ސެސް އާއި ސާޗާޖު ދެގުނައަށް ވުރެ އިތުރުވެ، 2.66 ޓްރިލިއަން ރުޕީސް (33.7 ބިލިއަން ޑޮލަރު) އިން 4.99 ޓްރިލިއަން ރުޕީސް (64.8 ބިލިއަން ޑޮލަރު) އަށް ވަނީ އަރާފައެވެ. އެ މުއްދަތުގައި ގްރޮސް ޓެކްސް އާމްދަނީގެ ހިއްސާގެ ގޮތުގައި ސެސް އާއި ސާޗާޖު 13.9 ޕަސެންޓުން 18.4 ޕަސެންޓަށް ވަނީ އިތުރުވެފައެވެ.
މިނިވަން ތިންކް ޓޭންކް ސެންޓަރ ފޮރ ބަޖެޓް އެންޑް ގަވަނަންސް އެކައުންޓަބިލިޓީގެ މާލިނީ ޗަކްރަވަރުތީ، ސްޓޭޓްތަކުގެ ހަރަދުގައި ފައިސާގެ ހިއްސާ އިތުރުކުރުމަށް ބީޖޭޕީ ސަރުކާރުން ގެންގުޅުނު ޓްރިކްސްތަކާ ބެހޭގޮތުން ލިޔުއްވާފައިވެއެވެ. "2017-2018 ވަނަ އަހަރުގެ ބަޖެޓުގައި، އާމްދަނީގެ ޓެކްސް ރޭޓް 10 ޕަސެންޓުން 5 ޕަސެންޓަށް ކުޑަކުރިއިރު، 500،000 ރުޕީސް [7،400 ޑޮލަރު] އަށް މަރުކަޒުން ވަނީ ކުޑަކޮށްފައި. އަދި އާމްދަނީ ގެއްލުމުން އަރައިގަތުމަށްޓަކައި ފަސް މިލިއަން ރުޕީސް (74،600 ޑޮލަރު) އިން މަތީގެ އާމްދަނީން ސާޗާޖެއް ނެގި. ހަމަ އެފަދައިން 2018-2019 ވަނަ އަހަރުގެ ބަޖެޓުގައި ޕެޓްރޯލް ލީޓަރަކުން ނަގާ ޑިއުޓީ ނުވަ ރުޕީސް [0.12 ޑޮލަރު] ކުޑަކުރި ނަމަވެސް ރޯޑް ސެސް ބޮޑުކުރީ ހަމަ އެއަދަދުން."
ސެސް އާއި ސާޗާޖުތައް އިތުރުވަމުންދާ ކަމަށް އިޝާރާތް ކުރައްވައި ސުބްރަމާނިއަމް ވިދާޅުވީ އެހެންވީމާ، އެގޮތަށް އެކަން ވެއްޖެނަމަ އަދި އެއީ ބަހާނުލެވޭ ޕޫލްގެ ބައެއް ނަމަ، ޓެކްސް ނެގުމުގައި ދައުލަތްތަކުގެ އަމިއްލަ ވަންތަކަން ދޫކޮށްލުމަށް ސަމާލުވާނެ ކަމަށެވެ.
މޯދީގެ ސަރުކާރުން ދައުލަތުގެ ޓެކްސް ވަސީލަތްތައް ހަލާކުކޮށްލި މިފަދަ އެއް ގޮތަކީ އެތައް އަހަރެއް ވަންދެން ސިޔާސީ ހަލަބޮލިކަމަށް ފަހު 2017 ވަނަ އަހަރުގެ ޖުލައި މަހު ތައާރަފްކުރި ނެޝަނަލް ގުޑްސް އެންޑް ސާވިސަސް ޓެކްސް (ޖީއެސްޓީ) އެވެ. އެއީ ލޯކަލް ޓެކްސްގެ ބޮޑު ބައެއްގެ ބަދަލުގައި ގައުމީ ޓެކްސްތައް ނަގައި، އެއް މާކެޓެއް އުފެއްދުމަށެވެ.
"އެކަމަކު ސްޓޭޓްތައް އާމްދަނީ ހޯދަން ވަރަށް ބޮޑަށް ކަރުހިއްކައިގެން ދަނީ." މީގެ ކުރިން ވެސް އިދިކޮޅު ފަރާތްތަކުން ވެރިކަން ކުރާ ސްޓޭޓްތަކުގެ ސަރުކާރުތަކުން ފާޅުކުރަމުން އަންނަ ކަންބޮޑުވުމަކަށް އިޝާރާތް ކުރައްވައި ސުބްރަމާނިއަމް ވިދާޅުވިއެވެ.
މިފަހަކަށް އައިސް ކުރެވުނު ދިރާސާ ކަރުދާސްތަކުން ދައްކާ ގޮތުގައި ޖީއެސްޓީއަށް ފަހު ދައުލަތަށް ޓެކްސްގެ ގޮތުގައި ލިބުނު އާމްދަނީ ޖީއެސްޓީގެ ކުރިން ލިބުނު މުއްދަތާ އަޅާ ބަލާއިރު ވަނީ ދަށަށް ގޮސްފައެވެ.
ނޭޝަނަލް އިންސްޓިޓިއުޓް އޮފް ޕަބްލިކް ފައިނޭންސް އެންޑް ޕޮލިސީގެ ރިސާޗަރުން 2023 ވަނަ އަހަރުގެ ޖެނުއަރީ މަހު ނެރުނު ކަރުދާހެއްގައި ދައުލަތުގެ އާމްދަނީ އެނަލައިޒްކޮށް، އެ މީހުން ދިރާސާކުރި 18 ސްޓޭޓްގެ ތެރެއިން 17 ސްޓޭޓެއްގައި، ޖީއެސްޓީއަށް ފަހުގެ މުއްދަތުގައި ދައުލަތުގެ ފެންވަރުގެ ޓެކްސްގެ ގޮތުގައި ދައުލަތަށް ލިބުނު އާމްދަނީ، ގްރޮސް ސްޓޭޓް ޑޮމެސްޓިކް ޕްރޮޑަކްޓް (ޖީއެސްޑީޕީ)ގެ ޕަސެންޓެއްގެ ގޮތުގައި ބެލިއިރު، ޖީއެސްޓީގެ ކުރިން އޮތް މުއްދަތާ އަޅާބަލާއިރު ވަނީ ދަށަށް ގޮސްފައެވެ.
ސްޓޭޓްތަކުގެ މާލީ މިނިވަންކަމަށް ހުރަސް އެޅުމަށް ފެޑެރަލް ސަރުކާރުން ކުރަމުން ގެންދާ މަސައްކަތްތައް ވެސް ފެނިގެން ދިޔައީ 2017 ވަނަ އަހަރު 15 ވަނަ ފިނޭންސް ކޮމިޝަނެއް އުފައްދައި، ޕޮޕިއުލިސްޓް ފިޔަވަޅުތަކުން ސަލާމަތްވުމަށް ސްޓޭޓްތަކަށް ވިސްނައިދިނުމަށް ފިސްކަލް ސްޓިކާއި ކަރާ ރެކޮމެންޑް ކުރަން ހަވާލުކުރުމުންނެވެ.
އެ ޕެނަލްގައި ސުބްރަމާނިއަމް ދެއްކެވި ވާހަކަތަކުގައި ވަނީ އޭނާގެ ބޮސްއާ އެކަމާ ހިޔާލު ތަފާތުވެފައެވެ.
"މިއީ އިޖުތިމާއީ ނިންމުންތަކެއް. އެމެރިކާގައި މެޑިކެއާ އާއި މެޑިކެއިޑް އަކީ ހިލޭ ސާބަހަށް ލިބޭ އެއްޗެއް ކަމަށް މީހަކަށް ބުނެވިދާނެ. މިއީ އިގްތިސާދީ ނިންމުންތަކެއް ނޫން. އިކޮނޮމިކްސް އިން ނިންމާނީ އެކަމަށް ފައިސާ ދެއްކޭނެތޯ ނުވަތަ ނޫންތޯ. އެއީ ރަނގަޅު ކަމެއް ނުވަތަ ގޯހެއް ކަމަށް ނުބުނެވޭނެ. އެއީ ސިޔާސީ ނިންމުމެއް."
