- އިއްޔެގެ އަދަދާ ގުޅޭ -
އަލްއިމާމު އިބްނުލްގައްޔިމް ވިދާޅުވިއެވެ. "އިޚްތިލާފީ މައްސަލަތަކުގައި އިންކާރުކުރުމެއް ނުވެޔޭ ބުނާބުނުމަކީ ރަގަޅު ވާހަކައެއް ނޫނެވެ. ޢިލްމުވެރިއެއްގެ ބަސް ގުރްއާނާއި ސުންނަތާއި ދަންނަބޭކަލުންގެ އިޖްމާޢާއި ޚިލާފަށް އަތުވެއްޖެނަމަ، އެބަހަކާއިމެދު އިންކާރުކުރެވޭނެއެވެ. ހަމައެފަދައިން ގުރްއާނާއި ސުންނަތާއި ދަންނަބޭކަލުންގެ އިޖްމާޢާއި ޚިލާފަށް ޢަމަލު ކުރާކަމަށްވަނީ ނަމަ އަތުންނާއި ދުލުން ވެސް މަނާ ކުރަން ޖެހޭނެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް މައްސަލާގައި ޞަރީޙަ ނައްޞަކުން ދަލީލެއް ލިބެންނެތް ކަމަށްވަނީނަމަ އެކަމެއްގައި އިޚްތިލާފު އުފެދި އެކަކު އަނެކަކުގެ ރައުޔަށް އިންކާރުކުރުމެއް ނުވެއެވެ.
މިޝައްކު މިގޮތަށް އުފެދެން މެދުވެރިވި ސަބަބަކީ މީސްތަކުންނަށް ހީވެފައި އޮންނަ ހިޔެއްގެ ސަބަބުންނެވެ. އެގޮތަކީ މީސްތަކުންނަށް ހީވެފައިއޮންނަނީ ކޮންމެ އިޖްތިހާދީ މައްސަލައަކީ އިޚްތިލާފީ މައްސަލައެއް ކަމަށެވެ. އެހެންނަމަވެސް ރަގަޅުގޮތަކީ އިޖްތިހާދީ މައްސަލަތަކުގެ ތެރެއިން އެކަމަކަށް ތަޢާރުޟުވާނެ ދަލީލެއް ފެންނަންނެތް ކަމަށްވަނީނަމަ އެގޮތަކަށް ޢަމަލު ކުރުން ލާޒުމެވެގެންވެއެވެ. އަދި ދަލީލުތައް ތަޢާރުޟުވާކަމަށްވަނީނަމަ، ދެކޮޅަށްވެސް ވާހަކަދެއްކިދާނެއެވެ. އަދި އިދިކޮޅު ރައުޔާއި މެދުގައި އިންކާރު ކުރުމެއްވެސް ނުވެއެވެ".
އަދިވެސް އިބްނުލްގައްޔިމް ވިދާޅުވިއެވެ. "އިޚްތިލާފީ މައްސަލަތަކުގައި އިންކާރުކުރުމެއް ނުވެޔޭ ފިގްހުވެރިޔަކު ބުނާނީ ކިހިނަކުންހެއްޔެވެ؟ ގުރްއާނާއި ސުންނަތާއި އިދިކޮޅަށް ޙާކިމަކު ކަމެއްނިންމައި، އެނިންމުމާއިމެދު ބައެއް ޢިލްމުވެރިން އެއްބަސްވެވަޑައިގެން ކަމުގައިވީނަމަވެސް، އެޙުކުމަކީ ބާޠިލް އެއްޗެއްކަމަށް ހުރިހާ މަޛްހަބެއްގެ ޢިލްމުވެރިން ޞަރީޙަ ޢިބާރާތުންވިދާޅުވެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް މައްސަލާގައި ޞަރީޙަ ނައްޞެއް ގުރްއާނުންނާއި ސުންނަތުން އަދި ދަންނަބޭކަލުންގެ އިޖްމާޢިން ލިބެންނެތް ކަމަށްވަނީނަމަ، ކޮންމެ ރައުޔަކަށް ތަބާވީނަމަވެސް އެމީހަކާއި މެދު އިންކާރުކުރުމެއްނެތެވެ".
ޢިލްމުވެރިންގެ މެދުގައި އިޚްތިލާފް އުފެދިފައިވާ މައްސަލަތަކުގެ ތެރެއިން، ވަކިގޮތެއް ކަނޑައެޅިގެން ރަގަޅުކަން ދޭހަވާން އޮތް މައްސަލަތައް ވަރަށްވެސް ގިނައެވެ. މިޘާލަކަށް ބަލިވެއިންނަ އަންހެންމީހާގެ ޢިއްދާއަކީ ވިހެއުންކަން، ފަށްކެނޑުމުގައި ދެވަނަ ފިރިމީހާ އަންހެންމީހާ އާއި އެކު ޖިމާޢުވާން ޖެހޭނެކަން، ޛަކަރުންފާޅުވާ ހިސާބު ފަރުޖުގެ ތެރެއަށް ވައްދައިފިނަމަ މަނިބޭރުނުވި ނަމަވެސް ފެންވަރަން ޖެހޭނެކަން، މުތްޢާ ކައިވެނި ޙަރާމްކަން، މުސްލިމަކު ކާފަރަކު މަރައިގެން ގިޞާޞް ނުހިފޭނެކަން، ރުކޫޢިންތެދުވަމުން އަތް އުފުލުމަކީ ސުންނަތެއްކަން، މައްޔިތާއަށް ނުހިފިހުރި ރޯދަ ވަލީވެރިޔާ ހިފުމުން ފުދޭނެކަން، ކޭތަނަމާދުގެ ކޮންމެ ރަކްޢަތެއްގައި ދެރުކޫޢުވާކަން،އަދި މިނޫންވެސް މިފަދަ އެތައް މައްސަލަތަކެކެވެ. އެހެންކަމުން މިފަދަ މައްސަލަތަކުގައި މިދެންނެވިގޮތްތަކާއި ޚިލާފަށް ބުނާބުނުމަކީ ސުންނަތާއި ދުރުގޮތް ކަމަށް ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވެއެވެ. އަދި އެބުނުންތަކަކީ ބާޠިލް ބުނުންތަކެއް ކަމަށްވެސް ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވިއެވެ.
މައްސަލާގައި އައިސްފައިވާ ދަލީލުތައް އެމީހަކާއި ހަމައަށް ލިބި، އެޔާއި ދެކޮޅުހެދި މީހަކަށް ގިޔާމަތް ދުވަހުން ޢުޛުރެއް ނެތެވެ.
އަލްއިމާމު އިބްނުގުދާމާ އަލްމަގްދިސީ ވިދާޅުވިއެވެ. "އެއްވެސް މީހަކު އެހެން މަޛްހަބަކަށް ޢަމަލުކުރުމުގެ ސަބަބުން އިންކާރު ކުރުމެއް ނެތެވެ. އެހެނީ އިޖްތިހާދީ މައްސަލަތަކުގައި އިންކާރު ކުރުމެއް ނުވެއެވެ".
އަލްއިމާމް ނަވަވީ މުސްލިމްގެ ޝަރަޙާގައި ލިޔުއްވާފައިވެއެވެ. "އެއްވެސް މީހަކު ގުރްއާނާއި ސުންނަތާއި، އަދި ގިޔާސާއި ޚިލާފު ނުވާހާ ހިނދަކު، މުފްތީ އަކަށްވެސް އަދި ގާޟީ އަކަށް ވެސް އެމީހަކާއި ދެކޮޅުހެދުމުގެ އިޚްތިޔާރެއްނެތެވެ".
އައްޝެއިޚް މުޙައްމަދު ބިން ޢަބްދުލްވައްހާބް ވިދާޅުވިއެވެ. " އިޚްތިލާފީ މައްސަލަތަކުގައި އިންކާރު ކުރުމެއްނެތޭ ބުނާބުނުމަކީ ދަންނަބޭކަލުންގެ އިޖްމާޢިން ބާޠިލް ވާހަކައެކެވެ. އެހެނީ ދަލީލުތަކާއި ޚިލާފަށް ބަސްބުނާ ކޮންމެ މީހަކަށް ވަކި މީހެއްގެ މޫނަށް ބެލުމެއްނެތި ޞަޙާބީން އިންކާރު ކުރައްވައެވެ. އެއީ އެބޭކަލުންގެ ތެރޭގައިހުރި އެންމެ ދަންނަކަންބޮޑު އެންމެ ތަގްވާވެރި މީހަކަށްވީނަމަވެސްއެވެ. މާތް ﷲ ކީރިތި ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ އަލައިހިވަސައްލަމަ ފޮނުއްވީ ޙައްގުދީނާއި ހިދާޔަތާއި އެކުގައެވެ. އަދި އެކަލޭގެފާނުގެ އަމުރުފުޅުތަކަށް ކިޔަމަންތެރިކަން އަދާކުރުމަށް އަޅުގަޑުމެންނަށް އެންގެވިއެވެ. އަދި އެކަލޭގެފާނުގެ އަމުރުފުޅުތަކާއި ފުށުއަރާ ކަންތައްތަކުން ދުރުހެލިވެ، ރައްކައުތެރިވެ ތިބުމަށްވެސް ވަނީ އަންގަވާފައެވެ. އެކަން ފުރިހަމަ ކުރެވޭނީ ސުންނަތާއި ޚިލާފަށް ގޮވާލާ އަދި ޢަމަލު ކުރާ ޢިލްމުވެރިންގެ ބަސް އިންކާރުކޮށް، އޭނާ އަށް އެކަން ބަޔާންކޮށްދެވިގެންނެވެ.
ރަނގަޅު ގޮތަކީ ކޮބައިކަން ކަނޑައަޅަން ނޭގިފައިވާ މައްސަލަތަކުގައި އިންކާރު ކުރުމެއްނެތޭ ބުނުމަކުން މައްސަލައެއް ނެތެވެ. އަދި އެއީ ރަގަޅު ވާހަކައެއް ކަމަށްވެސް ގަބޫލުކުރެވެއެވެ. މުޖްތަމަޢުގެ އާދަކާދައާއި އެމީހަކު ތަބާވާ މަޛްހަބަކާއި ޚިލާފަށް މީހަކު ކަމެއް ކުރުމަކުން އެމީހަކާއި އިންކާރުކުރުން ހުއްދަވެގެންނެއް ނުވެއެވެ. ޢިލްމުލިބިގެންމެނުވީ އެއްވެސްމީހަކަށް ކަމަކަށް އަމުރުކޮށްގެން ނުވާނެފަދައިން، ޢިލްމުލިބިގެން މެނުވީ އެއްވެސްމީހަކު ކުރާ ކަމެއް މަނާކޮށްގެންވެސް ނުވާނެ އެވެ. މާތް ﷲ އަލް އިސްރާ ސޫރަތުގެ 36 ވަނަ އާޔަތުގައި ވަޙީ ކުރައްވާފައިވާ ބަސްފުޅުގެ މާނާގައި ވެއެވެ. "އަދި ތިބާއަށް އެކަމަކާއި މެދު އެނގުމެއް ނުވާކަމަކަށް ތަބާނުވާށެވެ". މިހިސާބަށް މުހައްމަދު ބިން ޢަބްދުލްވައްހާބުގެ ބަސްކޮޅު ނިމުނީއެވެ.
އަލްއިމާމް އައްޝައުކާނީ ވިދާޅުވިއެވެ. "ހެޔޮކަންތަކަށް އަމުރުކޮށް ނުބައިކަންތައް ނަހީ ކުރުމުގެ ބާބު ބަންދުކޮށްލުމަށް މީސްތަކުން ދައްކާ އެންމެ ބޮޑު ބަހަނާއަކީ އިޚްތިލާފީ މައްސަލަތަކުގައި އިންކާރު ކުރުމެއްނުވެޔޭ ބުނާބުނުމެވެ. މިއުއްމަތުގެ ދަންނަބޭކަލަކު ގުރްއާނާއި ސުންނަތާއި ޚިލާފަށް ވާހަކަ އެއް ދައްކައިފި ކަމަށްވަނީ ނަމަ އެކަމަކާ އިންކާރު ކުރަންވާނެއެވެ. އެފަދަ މީހަކު ޙައްގު މަގަށް ސީދާވެއްޖައުމަށް ދާންދެން އެކަމަކާއިމެދު އިންކާރު ކުރުންމަތީ ދެމިހުންނަންވާނެއެވެ.
އިޚްތިލާފީ މައްސަލަތަކުގައި އިންކާރު ކުރުމެއްނުވެޔޭ ބުނާ ބުނުންތަކަށް ރައްދުދެއްވައި އައްޝައިޚް އިބްނު ޢުޘައިމީނު ވިދާޅުވިއެވެ. "އިޚްތިލާފީ މައްސަލަތަކުގައި އެއްގޮތަކަށްވެސް އިންކާރުކުރުމެއްނެތޭ ބުނެފިނަމަ މިދީނުގެ ހުރިހާ ކަމެއްވެސް ދެގޮތް ހުއްދަވެދާނެއެވެ. އެހެނީ މަދުމައްސަލައެއް މެނުވީ ކޮންމެ މައްސަލަ އަކީ ވެސް އިޚްތިލާފީ މައްސަލައެކެވެ".
އަދިވެސް އިބްނު ޢުޘައިމީން ވިދާޅުވިއެވެ. "އިޚްތިލާފީ މައްސަލަތައް ދެބަޔަކަށް ބެހިގެންވެއެވެ. އެއީ ޚިލާފު އުފެދުމުގެ ޖާގައޮތް އިޖްތިހާދީ މައްސަލަތަކާއި، ޚިލާފް އުފެދުމުގެ ޖާގަނެތް މައްސަލަތަކެވެ.
ޚިލާފު އުފެދުމުގެ ޖާގައޮތް އިޖްތިހާދީ މައްސަލަތަކުގައި އިދިކޮޅު ރައުޔާއި ޚިލާފްވެ، އެމުޖްތަހިދެއްގެ މައްޗަށް އިންކާރު ކުރުމެއްނެތެވެ. އެހެނީ، އިދިކޮޅު ރައުޔުވެސް ބިނާވެގެންވަނީ ގަބޫލުކުރެވޭފަދަ ދަލީލު ތަކެއްގެ މައްޗަށް ކަމަށްވާތީއެވެ. އެހެންނަމަވެސް ޢާއްމުންގެ މީހުން އެމީހުންގެ ގައުމުގެ ޢިލްމުވެރިންގެ ނިންމުން ތަގްލީދް ކުރާނީއެވެ. މީސްތަކުން ބައިބައިވެގެންދިޔަ ނުދިނުމަށްޓަކައެވެ. އެހެންކަމުން އައްޝައިޚް ޢަބްދުއްރަޙްމާން ސަޢުދީ ވިދާޅުވަނީ "ޢާއްމުންގެ މަޛްހަބަކީ އެމީހުންގެ ގައުމުގެ ޢިލްމުވެރިންގެ މަޛްހަބެވެ".
ޚިލާފު އުފެދުމުގައި ޖާގަނެތް މައްސަލަތަކުގައި އިދިކޮޅުހަދާ މީހުންނަށް އިންކާރު ކުރެވޭނެއެވެ. ސަބަބަކީ އޭނާ އަށް ޢުޛުރެއް ނެތުމެވެ.
އިސްވެ ބަޔާން ކުރެވުނު ވާހަކަތަކުން ދޭހަވެގެންދަނީ ބައެއް މީހުން ބުނާފަދައިން "އިޚްތިލާފީ މައްސަލަތަކުގައި އިންކާރުކުރުމެއްނުވެއެވެ، އަދި ދެގޮތްވެސް ހުއްދައެވެ" ބުނާ ބުނުންތަކަކި ޙަގީގަތާއި ޚިލާފު ވާހަކަތަކެއްކަމެވެ. އެހެންކަމުން އެފަދަ ގޮވެލިތައް ހުއްޓާލައި، ﷲ އާއި ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ އަލައިހި ވަސައްލަމް އަދި ސަލަފުންގެ ބަސްތަކަށް ރުޖޫޢަވުމަށް ގޮވާލަމެވެ. ޙައްގަކީ ކިތަންމެ ހިތި އެއެޗެއްނަމަވެސް ޙައްގުބަސްނޫނީ ދުލުން ބޭރު ނުކުރުމަށް ޢަޒުމްކަނޑަ އަޅުއްވާށެވެ. އިސްލާމްދީނަކީ ލުއިފަސޭހަ ދީނެކޭ ވިދާޅުވެ، މީސްތަކުންނަށް އޮޅުންއަރާގޮތަށް ފަތުވާދެއްވުން ހުއްޓަވާލެއްމަށް އެންމެހައި ފަރާތް ތަކަށް ނަޞޭޙަތްތެރިވެ ވަޞިއްޔަތް ކުރަމެވެ.
އިތުރަށް ދިރާސާ ކުރައްވަން ބޭނުންފުޅުނަމަ ދުކްތޫރު ފަޟްލު އިލާހީ ޡަހީރު ގެ "ހުކްމުލް އިންކާރި ފީ މަސާއިލިލް ޚިލާފި" މިފޮތް ދިރާސާ ކުރައްވާށެވެ. والله أعلم
